Eclectica
 
 
 



Imprimer


RUMOR VARIUS
Anno 1979 - fasciculum 20
De legibus XII tabularum (Tabula I)

.

TABULA I


1.
SI IN IUS VOCAT, ITO. NI IT, ANTESTAMINO: IGITUR EM CAPITO.

2.
SI CALVITUR PEDEMVE STRUIT, MANUM ENDO IACITO.

3.
SI MORBUS AEVITASVE VITIUM ESCIT, IUMENTUM DATO. SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO.

4.
ASSIDUO VINDEX ASSIDUUS ESTO. PROLETARIO IAM CIVI QUIS VOLET VINDEX ESTO.

5.
NEX… FORTI SANATI…

6.
REM UBI PACUNT, ORATO.

7.
NI PACUNT, IN COMITIO AUT IN FORO ANTE MERIDIEM CAUSSAM COICIUNTO. COM PERORANTO AMBO PRAESENTES.

8.
POST MERIDIEM PRAESENTI LITEM ADDICITO.

9.
SI AMBO PRAESENTES, SOLIS OCCASUS SUPREMA TEMPESTAS ESTO.



E tabula I comperimus, quomodo actor cum reo agere debuerit. Leges enim vetabant actorem suo arbitrio in reum saevire. Qua de causa etiam patricii sine causa dicta plebeios iniuria afficere non iam potuerunt.
In medias res! Conamur aenigma horum verborum amplexorum antiquorum solvere et sententias eorum animo capere.

Lex 1:
SI (actor reum) IN IUS VOCAT, (reus) ITO. NI IT (reus), ANTESTAMINO: IGITUR (actor) E(u)M CAPITO.
IUS etiam eam partem significat fori Romani, quo ius dictum est!
ANTESTAMINO = testes convocanto actor virum, qui adfuit,"licet antestari?" interrogavit aurem eius manu sua tangens.

Lex 2:
CLAVITUR (reus) = frustratur
PEDEMVE STRUIT = vel fugere conatur
ENDO = in (actor reo) MANUM ENDO IACITO = manum inicito

Licebat ergo actorem in reum, qui subsequi nollet, vi uti. Reum renitentem in ius trahere temporibus nostris, ut scimus, officium est securitatis publicae curae. Sed videmus ex his legibus XII tabularum id Romae faciendum fuisse actoris.

Lex 3:
AEVITAS = aetas extrema
VITIUM = impedimentum rei in ius veniendi
ESCIT = erit
IUMENTUM = equus vel mulus ad equitandum idoneus
ARCERA = lectica
(actor) STERNITO = dato

Lex 4:
ASSIDUUS = vir locuples, patricius Reus, ubi statim in ius ire noluit, facultatem habuit — si VINDICEM invenisset — pollicendi se alio tempore cum actore in foro conventurum esse. VINDEX autem actori spondere debuit, reum in ius venturum nec fugiturum esse; periculum magnum ergo in se recepit, nam pro reo, qui effugerat, ipse obligationes eius actori solvere coactus est!
Itaque facile intellegere possumus, qua de causa viro locupleti vir etiam locuples VINDEX esse debuerit.

Lex 5:
Qualibus verbis fragmentum illud supplendum sit, viri doctissimi dissentiunt…


Postquam actor cum reo in forum pervenit, de causa disputatum est. Controversia dividitur in partes duas:
I. in iure
II. apud iudicem


I. Quod in iure fit
Ante praetorem in sella eburnea sedentem actor et reus causas dicunt. Licet reum tacere,
quasi indefensus persistere; sed tacere ei non prodest. Praetor enim, cum reus se non defendit, verba probat actoris, etsi falsa sint!

Lex 6:
Si actor reusque controversiam inter se finire conveniunt condicione, praetor pactum expressis verbis confirmat, ne de eadem causa iterum agatur; nam,ut dicitur: "Bis de eadem causa agere non licet."
Hoc principium etiam temporibus nostris sequimur!


Nisi pacti sunt, causa dicta praetor vel
actionem denegat et actorem demittit vel
actionem dat.


Hac illustratione demonstratur, quomodo causa sit peragenda

Actione data testes convocantur. Nunc et actor et reus solemne formulas lege ad singulum verbum praescriptas orant.
e.g.:


Actor:
"EX SPONSIONE TE MIHI X MILIA SESTERTIORUM DARE OPORTERE AIO. ID POSTULO AIAS AN NEGES."


Reus denegat oportere, tum

Actor:
"QUANDO TU NEGAS, TE PRAETOR IUDICEM SIVE ARBITRUM POSTULO UTI DES."


His formulis dictis litis contestatio perfecta est.


II. Quod apud iudicem fit
Lis peragenda est apud iudicem* (vel apud arbitrum) aut die litis contestationis ipso aut die, de qua in iure conventum est. Iudex magistratus non est, sed vir privatus, quem actor reusque ad causam iudicandam elegerunt sese promittentes sententiam eius secuturos esse.

Lex 7:
(actor reusque ante iudicem) CAUSSAM COICIUNTO = causam dicunto

Lex 8:
POST MERIDIEM (si actor vel reus non adest, iudex) PRAESENTI LITEM ADDICITO.


Ut videmus, qui abest, semper omnia perdit!

Lex 9:
TEMPESTAS = tempus
Lite tempore solis occasus non iam peracta oontroversia interrumpitur et pars reliqua die subsequente disputatur.


Patricius Hardmeier

(*) Temporibus antiquissimis,cum Roma urbs magna nondum esset, sed oppidum circa X milia incolarum agresti modo viventium, verisimile praetor plerumque etiam partes iudicis tulit.



 
© Editions Eclectica 2006-2009 |  Contact Réalisation NetOpera | PhotOpera